Pfizer verdient miljarden aan zijn vaccin
NRC: Vaccins Farmareuzen, vooral Pfizer, verdienen meer dan verwacht met hun vaccins. Er is kritiek op die miljardeninkomsten. Liza van Lonkhuyzen
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data73984370-9b33db.jpg)
Door een nieuwe ronde kwartaalcijfers is er meer zicht op wat farmaceuten van succesvolle vaccins verdienen. Vooral Pfizer valt daarbij op. Woensdag verhoogde het z’n omzetverwachting op de vaccinverkoop voor dit jaar naar 28 miljard euro.
Johnson en Johnson, moederbedrijf van het Belgische Janssen, schatte vorige week de jaaromzet op de vaccins op 2,1 miljard euro. Moderna voorspelde eerder dit jaar 15,9 miljard euro omzet te behalen op de vaccins.
Dat farmaceuten in deze pandemie miljarden verdienen leidt tot ergernis. The People’s Vaccine Alliance schreef donderdag dat de monopoliepositie van farmaceuten het vaccineren van de wereld „vijf keer zo duur maakt als nodig is”. Deze alliantie wordt onder meer gesteund door leiders van Afrikaanse en Zuidelijk-Aziatische landen en ngo’s als Oxfam Novib en Amnesty International. De alliantie berekende dat Pfizer/BioNTech en Moderna samen grofweg 41 miljard dollar (34 miljard euro) in rekening brengen boven de geschatte productiekosten. „Dit is misschien wel een van de dodelijkste gevallen van winstbejag in de geschiedenis”, aldus Anna Marriott, topvrouw van Oxfam Novib.
Dit is misschien wel een van de dodelijkste gevallen van winstbejag in de geschiedenis Anna Marriott topvrouw Oxfam Novib
Pfizer grote winnaar
Vooral bij de Amerikaanse bedrijven Pfizer en Moderna zijn de financiële resultaten ongelooflijk omhoog gestuwd door de vaccinverkopen. Beide bedrijven maken zogenoemde mRNA-vaccins met een hoge mate van bescherming tegen het virus.
Pfizer geldt als de grote winnaar onder de vaccinmakers. Het wist vooral ontzettend snel de productie op te schalen. Het vaccin is inmiddels goed voor 41 procent van de omzet. Pfizer verdiende eerder vooral aan lustopwekker Viagra en kalmeringsmiddel Xanax.
De farmaceut liet woensdag bij de presentatie van kwartaalcijfers opnieuw weten dat het een derde dosis nodig vindt zodat mensen optimaal beschermd zijn tegen het virus. Dat standpunt stuit op veel weerstand omdat miljarden mensen op de wereld nog wachten op een eerste prik. De Wereldgezondheidsorganisatie deed eerder deze maand een beroep op rijke landen om niet te beginnen aan zo’n ‘boosterdosis’. Dat weerhield Israël er niet van 60-plussers en mensen met een zwak immuunsysteem de mogelijkheid te geven zich een derde keer te laten inenten met het vaccin van Pfizer/BioNTech.
Ook Moderna is als bedrijf ongelooflijk gegroeid door de vaccinverkoop. Het in 2010 opgerichte biotechbedrijf behaalde vóór dit jaar nog nooit winst. De aandelen van Moderna zijn sinds vlak voor coronacrisis dan ook achttien keer zoveel waard geworden.
Tegenslagen
Op het bedrijf AstraZeneca is de impact van de vaccinverkoop veel kleiner. De Zweeds-Britse farmareus behaalde afgelopen kwartaal ongeveer 760 miljoen euro omzet op de coronavaccins, drie keer zoveel als in de eerste drie maanden van dit jaar, zo bleek donderdag. De totale omzet van het bedrijf was zo’n 7 miljard.
Dat AstraZeneca nog geen miljarden verdient aan de vaccins heeft meerdere redenen. Het door de universiteit van Oxford ontwikkelde vaccin kampte met een aantal tegenslagen. Zo viel de snelheid van de productie tegen en raakte het bedrijf in conflict met de Europese Unie. En verschillende landen schortten het gebruik ervan op vanwege een kans op een vorm van trombose.
Het Brits-Zweedse bedrijf heeft ook aangekondigd gedurende de pandemie geen winst te maken op de productie en verkoop van vaccins. De Franse topman Pascal Soriot leek daar donderdag bij de presentatie van kwartaalcijfers op terug te komen. Hij stelde dat het bedrijf niet voor eeuwig geen winst zal willen maken op vaccins. AstraZeneca zal in ieder geval nooit uit zijn op grote winsten op vaccins, beloofde Soriot.
Bij Johnson en Johnson leverde de vaccinverkoop afgelopen kwartaal 137 miljoen euro op. Dochterbedrijf Janssen liep bij het maken van vaccins tegen veiligheidszorgen en productieproblemen op. Moederbedrijf Johnson en Johnson leunt niet erg op vaccinverkoop: het verwacht dit jaar een omzet te behalen van rond de 80 miljard euro.
Critici wijzen er regelmatig op dat de vaccins die de farmaceuten nu miljarden opleveren, mede mogelijk zijn gemaakt door overheidssteun. Moderna kreeg bijvoorbeeld aan het begin van de pandemie bijna een miljard dollar van het Amerikaanse overheidsinstituut Barda om een vaccin tegen corona te ontwikkelen.
Pfizer meldde trots dat het geen overheidsgeld zou aanvaarden. Maar aan het idee dat mRNA te gebruiken is om je lichaam een eiwit te laten maken wordt al sinds eind jaren tachtig gesleuteld. Onderzoekers zijn daarbij grotendeels betaald met Amerikaans overheidsgeld. Daarnaast kreeg partner BioNTech aan het begin van de pandemie 380 miljoen euro financiering van de Duitse overheid.
Duidelijk is in ieder geval dat de pandemie de farmaceutische wereld een aantal nieuwe miljardairs opleverde. The People’s Vaccine Alliance berekende in mei dat ten minste negen mensen miljardair zijn geworden vanwege de coronavaccins.
Oprichter Ugur Sahin van BioNTech bijvoorbeeld is volgens Forbes nu ongeveer 12 miljard dollar waard. En Moderna’s Franse ceo Stéphane Bancel – begin vorig jaar nog geen miljardair – zou volgens het zakenblad inmiddels 11 miljard dollar waard zijn.
Vaccinmonopolies maken de kosten van het vaccineren van de wereld tegen COVID minstens 5 keer duurder dan het zou kunnen zijn 29 juli 2021
De kosten van het vaccineren van de wereld tegen COVID-19 zouden minstens vijf keer goedkoper kunnen zijn als farmaceutische bedrijven niet profiteren van hun monopolies op COVID-19-vaccins, zeiden actievoerders van de People’s Vaccine Alliance vandaag.
Nieuwe analyse van de Alliantie toont aan dat de bedrijven Pfizer/BioNTech en Moderna overheden maar liefst USD $ 41 miljard (NZD $ 58 miljard) boven de geschatte productiekosten rekenen. Colombia heeft bijvoorbeeld mogelijk maar liefst USD $ 375 miljoen (NZD $ 539 miljoen) te veel betaald voor zijn doses van de Pfizer / BioNTech- en Moderna-vaccins, in vergelijking met de geschatte kostprijs.
Ondanks een snelle toename van COVID-gevallen en sterfgevallen in de ontwikkelingslanden, hebben Pfizer/ BioNTech en Moderna tot nu toe meer dan 90 procent van hun vaccins verkocht aan rijke landen, waardoor tot 24 keer de potentiële productiekosten in rekening worden brengen. Vorige week kondigde Pfizer/BioNTech aan dat het een Zuid-Afrikaans bedrijf een licentie zou geven om 100 miljoen doses te vullen en te verpakken voor gebruik in Afrika, maar dit is een druppel op een gloeiende plaat. Geen van beide bedrijven heeft ermee ingestemd om vaccintechnologie en -knowhow volledig over te dragen aan capabele producenten in ontwikkelingslanden, een stap die het wereldwijde aanbod zou kunnen vergroten, de prijzen zou kunnen verlagen en miljoenen levens zou kunnen redden.
Analyse van productietechnieken voor de toonaangevende vaccins van het mRNA-type geproduceerd door Pfizer / BioNTech en Moderna – die alleen werden ontwikkeld dankzij overheidsfinanciering voor usd $ 8,3 miljard (NZD $ 11,9 miljard) – suggereren dat deze vaccins kunnen worden gemaakt voor slechts USD $ 1,20 (NZD $ 1,73) per dosis. Toch betaalt COVAX, de regeling die is opgezet om landen te helpen toegang te krijgen tot COVID-vaccins, gemiddeld bijna vijf keer meer. COVAX heeft ook moeite gehad om voldoende doses te krijgen en met de vereiste snelheid, vanwege het ontoereikende aanbod en het feit dat rijke landen zich een weg naar de voorkant van de rij hebben geduwd door vrijwillig buitensporige prijzen te betalen.
Zonder farmaceutische monopolies op vaccins die het aanbod beperken en de prijzen verhogen, zegt de Alliantie dat het geld dat COVAX tot nu toe heeft uitgegeven, voldoende had kunnen zijn om iedereen in lage- en middeninkomenslanden volledig te vaccineren met kostenprijsvaccins, als er voldoende aanbod was. In plaats daarvan zal COVAX in plaats daarvan eind 2021 23 procent vaccineren.
De Alliantie van bijna 70 organisaties, waaronder de Afrikaanse Alliantie, Oxfam en UNAIDS, zegt dat het falen van sommige rijke landen om de opheffing van monopolies te steunen en deze buitensporige prijzen te verlagen, direct heeft bijgedragen aan de schaarste aan vaccins in armere landen.
Anna Marriott, Oxfam’s Health Policy Manager, zei: “Farmaceutische bedrijven houden de wereld aan losgeld in een tijd van ongekende wereldwijde crisis. Dit is misschien wel een van de meest dodelijke gevallen van winstbejag in de geschiedenis.
“Kostbare budgetten die kunnen worden gebruikt voor het bouwen van meer gezondheidsfaciliteiten in armere landen worden in plaats daarvan overvallen door CEO’s en aandeelhouders van deze almachtige bedrijven.”
Winnie Byanyima, uitvoerend directeur van UNAIDS zei: “Gezondheidswerkers sterven elke dag aan de frontlinie over de hele wereld. Oeganda alleen al verloor meer dan vijftig gezondheidswerkers in slechts twee weken. Een herinnering aan de tijd dat miljoenen mensen stierven aan hiv in ontwikkelingslanden omdat de medicijnen die hen konden redden te hoog waren geprijsd.
“Ik zie levens gered worden in gevaccineerde landen, zelfs als de Delta-variant zich verspreidt, en ik wil hetzelfde voor ontwikkelingslanden. Het is misdadig dat de meerderheid van de mensheid nog steeds onbeschermd met deze wrede ziekte wordt geconfronteerd omdat pharmamonopolies en superwinsten op de eerste plaats komen.”
Hoewel sommige rijke landen zijn begonnen met het herverdelen van een fractie van hun overtollige doses en financieringsverplichtingen zijn aangegaan, is deze liefdadigheid niet genoeg om de wereldwijde problemen met de vaccinvoorziening op te lossen. De People’s Vaccine Alliance roept alle regeringen op om erop aan te dringen dat de vaccintechnologie wordt overgedragen – om alle gekwalificeerde fabrikanten wereldwijd, met name die in ontwikkelingslanden, in staat te stellen deze vaccins te produceren. Regeringen moeten ook dringend instemmen met een ontheffing van regels inzake intellectuele eigendom met betrekking tot COVID-19-technologieën, zoals voorgesteld door Zuid-Afrika en India.
De ontheffing is gesteund door meer dan 100 landen, waaronder Nieuw-Zeeland. De VS en Frankrijk zijn nu formele onderhandelingen begonnen bij de Wereldhandelsorganisatie die deze week opnieuw bijeenkwam. Maar het voorstel is herhaaldelijk geblokkeerd door Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie.
Maaza Seyoum, van de African Alliance and People’s Vaccine Alliance Africa, zei: “Het inschakelen van fabrikanten van ontwikkelingslanden om vaccins te produceren is de snelste en zekerste manier om het aanbod op te voeren en de prijzen drastisch te verlagen. Toen dit werd gedaan voor hiv-behandeling, zagen we de prijzen met maximaal 99 procent dalen.
“Welke mogelijke reden hebben de regeringen van het VK, Duitsland en de EU dan om de herhaalde oproepen van ontwikkelingslanden om de vaccinmonopolies te doorbreken die de productie zouden kunnen opdrijven en tegelijkertijd de prijs zouden kunnen verlagen, te negeren?”
Minder dan een procent van de mensen in lage-inkomenslanden heeft een vaccin gekregen, terwijl de winsten van de bedrijven de CEO’s van Moderna en BioNTech miljardairs hebben zien worden.
Vóór de pandemie betaalden ontwikkelingslanden een mediane prijs van USD $ 0,80 (NZD $ 1,15) per dosis voor alle niet-COVID-vaccins, volgens analyse van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Hoewel alle vaccins verschillend zijn en de nieuwe vaccins mogelijk niet direct vergelijkbaar zijn, is zelfs een van de goedkoopste COVID 19-vaccins op de markt, Oxford / AstraZeneca, bijna vier keer deze prijs; het Johnson en Johnson vaccin is 13 keer; en de duurste vaccins, zoals Pfizer/ BioNTech, Moderna en de door China geproduceerde Sinopharm, zijn tot 50 keer hoger.
Het is van vitaal belang dat vaccinfabrikanten worden gedwongen te rechtvaardigen waarom hun vaccins meer kosten, maar open concurrentie is ook van cruciaal belang om de prijzen te verlagen en het aanbod te vergroten. Alle vaccins, oud en nieuw, dalen pas in prijs als er meerdere concurrenten op de markt zijn.
Nooit in de geschiedenis hebben regeringen meer doses vaccins voor één ziekte gekocht en de grootschalige productie zou de kosten moeten verlagen, waardoor bedrijven lagere prijzen kunnen rekenen. Toch betaalde de EU naar verluidt nog hogere prijzen voor haar tweede bestelling van Pfizer/BioNTech. Dramatische prijsescalatie wordt voorspeld om door te gaan bij gebrek aan overheidsactie en met de mogelijkheid dat boostershots nog jaren nodig zijn. De CEO van Pfizer heeft potentiële toekomstige prijzen van maar liefst USD $ 175 (NZD $ 251) per dosis voorgesteld – 148 keer meer dan de potentiële productiekosten. En omdat farmaceutische bedrijven verwachten zulke hoge prijzen in rekening te brengen voor boosters, zullen ze doses blijven verkopen aan rijke landen ten koste van het beschermen van levens wereldwijd.
In een vandaag gepubliceerde briefingnota benadrukte The People’s Vaccine Alliance voorbeelden van hoeveel zowel ontwikkelende als rijkere landen mogelijk te veel hebben betaald: