Code ROOD voor politiek Den Haag

Leestijd: 4 minuten

Partijtrouw nog maar 50%

Het is nu minder dan anderhalf jaar na de vorige verkiezingen en nog nooit eerder heb ik in zo’n relatief korte tijd zoveel electorale verschuivingen gezien als we nu zien t.o.v. die verkiezingen van half maart 2021.

Het best is dat te zien in de onderstaande grafiek: antwoord op de vraag of men nu nog steeds dezelfde partij zou stemmen als toen.

De helft van de kiezers geeft dus aan nog dezelfde partij te stemmen, 34% een andere partij en 16% geeft aan niet te weten welke partij nu te zullen stemmen.

• De slechtste scores zien we bij de drie grootste regeringspartijen: CDA (34% stemt het nog steeds), VVD (47%) en D66 (48%).
• Partijen met enigszins normale scores zijn PVV, GroenLinks, PvdD, SGP en DENK (partijen met minder dan 3 zetels bij TK2021, zoals BBB, 50PLUS en BIJ1 staan niet in dit overzicht).

Dit leidt tot de volgende virtuele zetelverdeling, inclusief een vergelijking met de scores eind april en begin juli van dit jaar:

De vier regeringspartijen verliezen samen 34 zetels (hebben er nu virtueel samen nog maar 44).

De grote virtuele winnaar is BBB, die op 18 zetels winst staat. Daarnaast doen JA21 en GroenLinks het goed met 5 en 6 zetels winst. Partij van de Dieren en PvdA winnen er 3 t.o.v. maart 2021.

Ten opzichte van 6 weken geleden zien we dat de PVV aantrekt en nog maar 3 zetels achter staat op de VVD en 2 op BBB. Dat lijkt samen te hangen met de crisis rondom de asielzoekers, die in de afgelopen weken aan urgentie is gestegen.

Stikstofbeleid

Het onderwerp “stikstof-beleid” laat grote verschillen zien in opvattingen naar politieke voorkeur. In de onderstaande grafiek staat weergegeven welk deel van de huidige kiezers per partij wil dat de doelstelling van halvering van de stikstofuitstoot in het jaar 2030 gehandhaafd blijft.

Vrijwel alle huidige kiezers van GroenLinks en D66 willen dat deze doelstelling gehandhaafd blijft en van de huidige kiezers van PVV, BBB en FVD willen weinigen dat.

Maar de cijfers van CDA en VVD zijn in dat kader wellicht het meest interessant:

• Bij de huidige CDA-kiezers wil 22% het.
• Bij de huidige VVD-kiezers wil 53% het.

MAAR: In de grafiek staan echter ook zwarte streepjes. En die geven aan hoe die scores zijn als ze afgezet worden tegen het stemgedrag van TK2021 en niet zoals in de grafiek tegen het huidig stemgedrag. Bij de VVD is dan slechts een percentage te zien van 35%! Dat grote verschil met de huidige VVD-kiezers (53%) komt doordat de kiezers, die nu geen VVD meer stemmen voor het overgrote deel het jaartal 2030 niet als bindend wil zien. Slechts 16% van degenen die in 2021 VVD hebben gestemd en het nu niet meer zouden doen, vindt 2030 als bindend en de overigen niet. Die VVD-kiezers uit 2021 zijn nu vooral terecht gekomen bij BBB, PVV, JA21 en bij de groep die aangeeft nu niet te weten waarop te stemmen.

Asielzoekers

De crisis rondom de opvang van de asielzoekers zien we de laatste weken sterker in het nieuws komen. Ook bij dit onderwerp zien we min of meer vergelijkbare patronen als bij de stikstofcrisis. De grafiek hieronder heeft veel weg van die hierboven. Zeker als we de verschillen zien naar huidig stemgedrag en dat van TK2021. Deze grafiek betreft de reactie op de verplichting van gemeenten om asielzoekers op te nemen, zoals nu o.a. in Tubbergen is gebeurd. Goed te zien valt ook hier het verschil in scores tussen D66 aan de ene kant en CDA en VVD aan de andere kant.

Het verschil tussen de D66 kiezers en de huidige VVD en CDA- kiezers is groot. Maar ook hier zien we dat de kiezers die inmiddels afscheid hebben genomen van VVD en CDA het maar in geringe mate eens zijn met die verplichting van de gemeenten door de regering.

Als we de vraag voorleggen of men achter een tijdelijke stop voor de opvang van asielzoekers staat zien we een nog groter verschil tussen de kiezers van D66 aan de ene kant en die van CDA en VVD.

Stand van zaken

Het is evident dat er een grote kloof is binnen het electoraat van de regeringspartijen ten aanzien van de twee crises die hierboven besproken zijn. Huidige kiezers van D66 hebben opvattingen op dit punt, die sterk lijken op die van GroenLinks, PvdA en Volt. Terwijl de kiezers van VVD en in nog sterkere mate van CDA opvattingen hebben, die veel sterker lijken op die van BBB, PVV, JA21 en FVD.

Daarbij lijkt het erop als dit niet in het najaar tot de val van de regering leidt, de electorale problemen voor CDA, VVD en D66 blijven bestaan. Zeker als we nog in beschouwing nemen dat in het najaar de gevolgen van de hoge inflatie (incl. de forse huurverhogingen die dan per 1 januari volgen) en de grote prijsstijgingen van energie (of zelfs tekorten tijdens de winter) nog sterker merkbaar worden, dan valt niet goed in te zien hoe dan toch de electorale positie van de regeringspartijen zich weer kan herstellen.

Het duurt nog maar ruim 6 maanden tot de verkiezingen komen voor Provinciale Staten/Eerste Kamer en bij die verkiezingen speelt het een mindere rol wie men als premier zou willen of als grootste partij, zoals wel het geval is bij Tweede Kamerverkiezingen.

Dus zelfs als de komende 6,5 maand de regering niet zou vallen dan is de kans heel groot dat de uitslag van de verkiezingen van half maart 2023 een soort bevestiging zal zijn van het patroon dat we nu zien in de peiling, en de regering bij lange na geen meerderheid in de Eerste Kamer zal krijgen. Het valt zelfs niet uit te sluiten dat de vier regeringspartijen plus de combinatie PvdA-GroenLinks geen 38 zetels zullen halen.

Zeker in een wereld met zoveel onzekerheden en een toename aan ernstige crises, is het enorm triest om te constateren dat de verantwoordelijken in Den Haag de afgelopen 20 jaar niets hebben gedaan om ons politieke stelsel robuuster te maken. Naast de diverse crises die we nu hebben en die op ons af komen, is de crisis van ons politieke systeem misschien nog wel bedreigender dan die andere. Het wordt tijd dat Code Rood niet alleen wordt afgekondigd, maar ook serieus wordt genomen.

In dat kader vestig ik nogmaals de aandacht op mijn artikel van 1-1-2020 met de titel “Welkom in de Roaring Twenties 2.0”. 

Het zou zo fijn zijn als de betrokkenen in Den Haag, inclusief de Parlementaire Pers, door hebben hoe ernstig de situatie is en dat men absoluut niet meer door kan gaan met “business as usual”.