Mattias Desmet is professor klinische psychologie aan de Universiteit Gent en groeide in korte tijd uit tot een boegbeeld van de corona-kritische tegenbeweging in de Lage Landen. Zijn theorie over de rol van massavorming in de coronatijd deed vele ogen openen. Volgens Desmet stevenen westerse samenlevingen af op een vorm van totalitarisme.

Hij publiceerde het boek ‘Psychologie van het totalitarisme’, dat inmiddels in de achtste druk over de toonbank gaat. Nadat het in het Engels verscheen, leerde het buitenland Desmet ook goed kennen.

Amerikaanse tournee

Het leidde tot een tournee door de Verenigde Staten, waar hij onder meer sprak met Fox News-presentator Tucker Carlson en Alex Jones van Infowars. Vooral zijn optreden bij Infowars kwam Desmet op kritiek te staan, want Jones is niet onomstreden. Critici rekenen hem aan dat hij daarmee een ‘complotdenker’ legitimeerde, maar Desmet ziet dat anders. “De basis van een menselijke, niet-gepolariseerde samenleving is dat men bereid is om met iedereen te spreken. Als je een persoon bestempelt als iemand waar niet mee gesproken mag worden, dan ontmenselijk je diegene en voedt je de polarisatie,” zegt hij in een boeiend gesprek met programmamaker Flavio Pasquino.

Smeercampagne

Na zijn interview bij Jones kreeg Desmet nog meer modder over zich heen. Collega-wetenschappers vielen over het feit dat hij bij Jones had gezegd dat hij met eigen ogen had gezien hoe dokters een openhartoperatie uitvoerden zonder dat de patiënt verdoofd was – hij was slechts onder hypnose gebracht. Dat klopte niet en hoewel Desmet zijn fout snel corrigeerde, leek dit het startschot voor een smeercampagne.

Twee van zijn studenten spraken anoniem met de media en beschuldigden hem van indoctrinatie en het niet dulden van andere meningen. Aan Pasquino legt hij uit waarom hier volgens hem niets van klopt.

Menselijkheid

Ook vanuit de tegenbeweging was er kritiek op Desmet. Met zijn theorie over massavorming zou hij de schuld te veel bij de bevolking leggen en de verantwoordelijke elites een vrijgeleide geven. Hij zou daarom controlled opposition zijn. Dit leidde tot een opvallende tegenstelling, volgens Desmet. “Binnen de mainstream media word ik vaak weggezet als ‘complotdenker’ en door een deel van de – wat meer extreme – tegenbeweging word ik juist verweten te ontkennen dat het een complot is.” Volgens Desmet is het echter een samenspel van kwaadwillende elites en een daarvoor ontvankelijke bevolking.

De tegenbeweging zou er volgens hem goed aan doen om de krachten te bundelen om versplintering te voorkomen – en vooral ook open te blijven staan voor andersdenkenden. “Als de tegenbeweging écht succesvol wil zijn en werkelijk iets nieuws wil realiseren voor mens en maatschappij, dan moeten we radicaal durven gaan voor menselijkheid.”

Geweld is geen optie, volgens Desmet. “Een gewelddadige revolutie zou het einde betekenen van de tegenbeweging. Ten eerste omdat de kans gigantisch klein is dat dit slaagt. Daarnaast kan een dominant systeem niets beter controleren dan geweld bij zijn oppositie.”