Mattias de Smet: Psychologie van het Totalitarisme
Naar aanleiding van de tweede druk van zijn boek ‘De psychologie van het totalitarisme’ sprak blckbx exclusief met klinisch psycholoog Mattias Desmet. Sinds het begin van de coronacrisis ziet hij tekenen van een ontluikend totalitarisme in de westerse maatschappij. Dat is een gevaarlijk probleem voor iedereen, maar gelukkig is er een uitweg.
Een totalitair systeem is anders dan een klassieke dictatuur. In een dictatuur houdt de overheid de samenleving in haar greep door de dreiging van geweld, maar reikt die controle niet tot de privéruimte. Bij een totalitair systeem is het psychologisch mechanisme veel diepgaander. Het wordt voorafgegaan door de vorming van massa: in een collectieve staat van hypnose belijdt men een fanatieke solidariteit en wordt – vanuit de bevolking zelf – van ieder individu geëist dat hij zijn persoonlijke belang opgeeft ten gunste van het gemeenschappelijke belang.
Grote ‘uitdagingen’ vragen om vergaande controle
Een groot deel van de politieke leiders is ervan overtuigd dat we de grote ‘uitdagingen’ van deze tijd – denk aan de corona- en de klimaatcrisis – alleen het hoofd kunnen bieden door zeer vergaande technologische controle. Daardoor bestaat het gevaar dat de democratie wordt vervangen door een totalitaire technocratie. Als de door sommigen zo geliefde versmelting van mens met technologie gestalte krijgt, dan kun je zelfs spreken van een transhumanistische, totalitaire technocratie.
De uitweg
Volgens Mattias Desmet is er een uitweg uit deze crisis. Het is essentieel dat mensen die niet meedoen met de massa zich blijven uitspreken. Niet ondergronds, maar in het openbaar: dissidente stemmen moeten gehoord blijven worden, zodat de massavorming gestabiliseerd wordt. Ook is het ontzettend belangrijk om elkaar fysiek te blijven ontmoeten in de echte wereld.
Mensen overtuigen om terug te keren naar het oude normaal heeft geen zin, omdat die situatie hen kennelijk zoveel ellende bracht dat ze ontvankelijk werden voor de massavorming. En verzet moet altijd vreedzaam zijn, omdat iedere vorm van geweld een rechtvaardiging is voor het gebruik van geweld richting de dissidente minderheid.