Samenvatting van het artikel
In het SCP rapport “Coronascepsis in de Media” kan je de reden vinden waarom er geen pluriformiteit in de media was en het kritische coronageluid door de media genegeerd werd of erger. Ook als later bleek dat die kritiek terecht was. De kans op een kritische blik naar binnen bij de media acht ik zeer klein.
Lees volledig artikel: Het SCP-rapport over de media en Coronascepsis
Leestijd: 5 minuten
SCP rapport over Coronasceptici
Gisteren kwam een interessant rapport van SCP uit over Coronasceptici. In de media zijn er verschillende artikelen over verschenen. Dit interview met de auteurs in het AD geeft een goed beeld van de bevindingen van de onderzoekers. In de aanhef van dat artikel staat:
Overheid en media hadden nieuwsgieriger kunnen zijn naar argumenten van coronasceptici. Veel van die sceptici waren namelijk doorsnee Nederlanders met ‘begrijpelijke vragen en zorgen’.
Drie rapporten
Het onderzoek bestond uit drie rapporten. Het hoofdrapport , een rapport over Coronascepsis in de media en eentje waarin op zoek gegaan werd naar alternatieven. De samenvatting van het laatste rapport is de moeite waard om hier weer te geven:
“Uit onze analyse blijkt dat mensen die sceptisch naar overheidsinformatie over corona keken, uiteenlopende vragen en zorgen hadden; over specifieke coronamaatregelen maar ook over de macht van de overheid in het algemeen. Toen er strenge coronamaatregelen werden ingevoerd, vroegen zij zich af waarom de overheid voor zulk ingrijpend beleid koos. In overheidscommunicatie en berichtgeving in traditionele media misten ze aandacht voor alternatieve maatregelen met minder zware impact op de levens van mensen. Zij kregen het idee dat er iets niet klopte aan het verhaal van de overheid. Ze vroegen zich af of het coronabeleid wel doelmatig was en zetten vraagtekens bij de intenties en competenties van de overheid.
Mensen gingen op onderzoek uit om deze vragen te beantwoorden. Ze lazen en vergeleken veel verschillende informatiebronnen, van sociale media, journalistieke media, overheidsinformatie en analyses van burgerjournalisten. Bij sommige mensen ontstond een beeld van de overheid met twijfelachtige intenties, anderen zagen een overheid met slechte intenties. Deze beelden werden versterkt door een stapeling aan ervaringen in het dagelijks leven. Confrontaties met de politie op demonstraties versterkten het beeld van een repressieve overheid. Het ervaren gebrek aan aandacht voor alternatieve denkbeelden in traditionele media en het verwijderen van bepaalde informatie op sociale media, voedden het vermoeden dat er censuur werd gepleegd. De afwijzing in persoonlijke kring die participanten ervoeren, versterkte het beeld dat een alternatief geluid er niet mocht zijn. Het wrong daarbij bij participanten dat hun ideeën vaak werden weggezet als ongefundeerd of asociaal, terwijl ze juist veel tijd en moeite staken in hun onderzoek en zich bekommerden om ontwikkelingen die zij schadelijk achtten.”
Ik heb twee zinnen vetgedrukt, omdat die volgens mij de kern beschrijven van de problematiek van de afgelopen drie jaar. Met een sleutelrol daarbij voor de media. Hoe die zich opstelde, wordt namelijk goed beschreven in het tweede rapport “Coronascepsis in de media” en daar wil ik nu dieper op ingaan.
De omslag van de media in 2020
Al sinds het eind van de jaren zeventig verschijn ik met regelmaat in de media. Er werd geschreven over mijn onderzoeksresultaten, mijn zakelijke activiteiten, maar ook werd ik regelmatig geïnterviewd. Over actuele zaken of over mij en mijn denkbeelden. In het media-archief op deze site is er veel van terug te vinden. Daarnaast ben ik een nieuwsjunkie, las ik veel kranten en tijdschriften en volgde ik veel nieuwsprogramma’s/talkshows op televisie.
Daarbij viel mij vooral op dat er vaak feitelijk fouten in een artikel stonden. Meestal maakten ze niets uit voor de totaalindruk van dat artikel, maar was het een gevolg van de te beperkte tijd voor het maken van het artikel. Maar als de insteek was om een negatief artikel over jou of je activiteiten te schrijven dan leek alles geoorloofd: Losse informatie, die weinig met de inhoud van het artikel te maken had, werd zo opgeschreven dat het toch verdacht leek. En er stonden uitspraken in van personen over jou, waarvan sommige een duidelijke reden hadden om met jou af te rekenen. Die uitspraken werden dan dankbaar gebruikt om het artikel te kleuren.
Bij interviews op televisie waren de journalisten doorgaans (heel) kritisch als het autoriteiten betrof (politici, hoge functionarissen van overheid of bedrijfsleven). Zeker als het autoriteiten betrof van een andere politieke kleur dan die van de interviewer/krant of zendgemachtigde. Hoewel dat regelmatig wel te ver ging, vond ik het toch interessant om te zien hoe de autoriteit zich dan verdedigde en zich al dan niet staande hield. Op die manier leerde ik dan toch zowel meer over het onderwerp als over die autoriteit.
Plus dat de pluriformiteit van de media er ook voor zorgde dat je diverse aanvliegroutes zag over hetzelfde onderwerp. Ook daardoor leerde ik er meer van.
Dat veranderde abrupt in maart 2020.
- Er was geen sprake meer van pluriformiteit. Alle kranten en tv-programma’s kenden een vrijwel identieke aanpak.
- Autoriteiten werden niet meer kritisch aangepakt. Als men wel kritische vragen stelde was het alleen in de trant van “Moeten we niet zwaardere maatregelen nemen, moet er niet sneller opgetreden worden?”
Ik verwoordde dat als volgt: “De waakhonden van de democratie werden de schoothondjes van de democratie”. Maar vaak was het nog erger. Want dan werden ze de waakhonden van die autoriteiten door te gaan blaffen tegen iedereen die de autoriteiten durfde te bekritiseren.
In dat rapport van het SCP hebben ze dat gekwantificeerd en zijn er ook gesprekken gevoerd met journalisten. De twee belangrijkste bevindingen:
Criticasters van het beleid kwamen af en toe in nieuwsartikelen in de vier onderzochte kranten aan het woord, maar dan werden ze vervolgens door de betreffende journalisten afgeserveerd als “complotdenker” of “wappie”. Er was maar heel weinig ruimte voor de krantenlezer om de informatie van de criticaster zonder negatieve commentaren tot zich te nemen.
Bij interviews uit 2022 met journalisten over hoe zij omgingen met Coronasceptici was het beeld van de rapporteur volgens het SCP-rapprt:
“De meeste journalisten zien de wetenschap als de waarheid, vinden coronascepsis irrationeel en oneerlijk en zien hun lezers vaak als naïef of onwetend. Met deze overtuiging is het niet verwonderlijk dat in veel stukken het positieve woord van de coronasceptische bron tegenover het negatieve, afkeurende woord van de auteur komt te staan.”
Daar zat/zit de kern
Dat is dus wat we sinds maart 2020 gezien hebben in onze media: blindelings werden Van Dissel/het OMT/ de OMT-leden gevolgd. Nooit werden daar vraagtekens bij gesteld (of alleen maar “hadden ze niet eerder” of “hadden ze niet harder” kunnen optreden). Ieder die, hoe gefundeerd dan ook, iets anders poneerde dan het OMT c.s. werd door de journalisten als irrationeel of oneerlijk gezien en werd op zijn best genegeerd, maar doorgaans gekleineerd of erger (zoals ik heb mogen meemaken).
Daarbij was er nog een groot probleem. Terwijl achter de schermen nogal wat wetenschappers lieten merken de lijn van het OMT c.s. niet als de enig juiste te zien, kwamen ze daar niet mee naar buiten. Uit angst dat het “een functie elders” werd zoals een prominente medicus/bestuurder mij persoonlijk meldde. Dus die aanpak van de media had ook het gevolg dat er nogal wat wetenschappers hun mond hielden over de twijfels die zij hadden.
Want laten we even op een rijtje zetten (zonder dat ik volledig claim te zijn) wat het OMT c.s. stelde op bepaalde momenten en wat later niet waar bleek te zijn of minder hard te zijn:
- virus verspreidt zich via grote druppels, niet door de lucht
- na vaccinatie kan je niet meer geïnfecteerd raken
- door scholen te sluiten verminder je de kans op infecties
- mondkapjes werken niet
- mondkapjes werken wel
- je bent beter beschermd door een vaccinatie dan door een infectie
- 2G Coronapas beschermt de aanwezigen tegen infecties
- er zijn geen bijwerkingen van het vaccin
En bij ieder van deze punten namen de journalisten ze kritiekloos over. En degenen die al direct daar onderbouwd kanttekeningen bij plaatsten werden afgeserveerd. En het meest bijzondere daarbij was, dat men in die drie jaar ook niet tot een bewustzijn leek te komen dat het klakkeloos volgen van het OMT c.s. toch niet de juiste weg was.
En nog steeds zie je weinig van een evaluatie waarbij men tot de conclusie komt, dat men in die periode toch veel van de basisprincipes van de journalistiek was vergeten.
En daarmee krijg je ook de verklaring waarom er binnen de media zo weinig druk is op de autoriteiten om het beleid uit die drie jaar goed te evalueren. Maar ook zie je dat ze geen enkel enthousiasme tonen om de bevindingen uit de WOB-documenten te publiceren, zoals die gevonden zijn door burgers die zich wel op die inhoud hebben gestort. Omdat het een te grote confrontatie zal betekenen met hun eigen optreden tijdens de coronacrisis.
Ik zou toch zo graag eens een goed debat willen zien tussen een aantal prominente journalisten uit de Coronaperiode (uit dagbladen en televisie) met een aantal mensen zoals Ronald Meester, Ad Verbrugge en Flavio Pasquino. Mag ook in tweetallen. Maar ik denk niet dat dit zal gaan gebeuren. Want kritisch zijn op de coronasceptici is veel makkelijker voor die journalisten dan kritisch zijn op zichzelf. 
